انواع رباخواری
سه نوع ربا: قرضی، جاهلی و معاملی
ربای قرضی
ربای قرضی به این معنا می باشد :از اشتراط هر نوع زیاده در قرارداد قرض، یعنی شخصی برای تامین نیاز مالی در خصوص امور مصرفی یا سرمایه‌گذاری، تقاضای قرض کند و در عقد قرض متعهد خواهد شد آنچه می‌گیرد را همراه با مبلغی زیادی برگرداند.
وجود هم‌زمان سه شرط در تحقق ربا قرضی ضروری است :
1-قرض‌بودن معامله
2-وجود زیاده
3-شرط بودن پرداخت زیاده
*لازم به ذکر است اگر در معامله‌ای هرکدام از این شروط وجود نداشته باشد، ربای قرضی اتفاق نخواهد افتاد.
ربای جاهلی ( ربا در دِین)
ربای جاهلی (ربا در دین) بدنی معنا بیان شده است:افزایش در حق (دین) ،در مقابل افزایش مهلت پرداخت به طرف مقابل،بدین معنا که: به بدهکار برای پرداخت دینش فرصت داده شود و در مقابل این مهلت داده شده، زیادتراز آن (مبلغ) گرفته شود.
ربای معاملاتی
عبارت است از معامله دو کالا (هم‌جنس) ازجمله اشیای وزن‌شدنی و یا پیمانه‌ای (مانند گندم) توامان با فزونی یکی از آنها.هردو شرط بیان شده برای ربای معاملاتی ضروری می باشد.
1-کالاهای مورد معامله از یک جنس و نوع باشند.
2-آنچه مبادله می‌شود از نوع کالاهای مکیل یا موزون (قابل وزن و اندازه گیری ) باشد.
قانون‌گذار در بند 1 ماده 1 قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی (مصوب 1363) مقرر داشته است که : ربا بر دو نوع است: الف : ربای قرضی و آن بهره ای است كه طبق شرط یا بنا بر روال، مقرض از مقترض دریافت نماید. ب : ربای معاملی و آن زیاده ای است كه یكی از طرفین معامله زائد بر عوض یا معوض از طرف دیگر دریافت كند به شرطی كه عوضین، مكیل یا موزون و عرفاً یا شرعاً از جنس واحد باشند.
رباخواری در اسلام حرام است وتوافق ربوی بین ربادهنده، رباگیرنده و کسی که درمعامله ربوی واسطه شده، باطل و بلااثر می باشد. همچنین قرارداد ربا بین طرفین، باطل می باشد و چنانچه طرفین به تعهدات خود عمل نکنند، به دلیل نامشروع بودن جهت معامله، طبق ماده 190 قانون مدنی، معامله صحیح نیست.
مطابق با ماده 595 قانون مجازات اسلامی:هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مكیل و موزون معامله نماید و یا زاید بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا محسوب و جرم شناخته می‌شود. مرتكبین اعم از ربادهنده، رباگیرنده و واسطه بین آنها علاوه بر رد اضافه به صاحب مال به شش ماه تا سه سال حبس و تا 74 ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محكوم می گردند.سه دسته ازافراد مجازات خواهند شد:
اول کسی که ربا می‌دهد، دوم کسی که ربا می‌گیرد و سوم کسی که واسطه بین رباگیرنده و ربادهنده می‌شود.
تبصره1- در صورت معلوم نبودن صاحب مال، مال مورد ربا از مصادیق اموال مجهول‌المالک بوده و در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت.
تبصره 2 – هر گاه ثابت شود ربادهنده در مقام پرداخت وجه یا مال اضافی مضطر بوده از مجازات مذکور در این ماده معاف خواهد شد.
تبصره 3 – هر گاه قرارداد مذکور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود یا مسلمان از کافر ربا دریافت کند مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.
مجازات رباخواری
مطابق ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی،مرتکبین، به مجازات های زیرمحکوم خواهند شد:
1-رد اضافه به صاحب مال
2-شش ماه تا سه سال حبس
3- تا ۷۴ ضربه شلاق
4- پرداخت جزای نقدی معادل مال مورد ربا
مرجع شکایت از رباخواری
دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم
*شکایت نیز از طریق یک درخواست عادی خواهد بود و شاکی خواستارتعقیب و مجازات مرتکبان جرم خواهد بود.
در برخی مواقع ربا جرم نیست و قابل پیگیری قانونی و قضایی نیز نمی باشد:
1-ربا بین زوجه و زوج : تبصره‌ی ۳ ماده‌ی ۵۹۵: هرگاه قرارداد مذکور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود، مشمول مقررات این ماده نخواهد بود. در خصوص ازدواج دایم و موقت دو نظربیان شده که عده‌ای معتقدند که در ربا بین زوج و زوجه، عقد دائم یا منقطع تفاوت ندارد و عده‌ای نیزاین استثناء را مخصوص عقد دائم می‌دانند.
2-اضطرار: مطابق تبصره‌ی ۲ ماده‌ی ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی :هرگاه ثابت شود ربادهنده در هنگام پرداخت وجه یا مال اضافی مضطر بوده است، از مجازات مذکور در این ماده معاف خواهد شد. مثلا اگر فرد به دلیل مشکلات مالی یا تهدید طرف دیگر، اقدام به پرداخت وجه اضافی نماید باید اظطرار (مجبور بودن) وی ثابت شود.
3-دریافت ربا فردمسلمان از کافر: با استناد به تبصره ۳ ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی : هر گاه قرارداد مذکور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود یا مسلمان از کافر ربا دریافت کند مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.
برای کسب اطلاعات حقوقی بیشتر میتوانید به سایر مقالات مراجعه نمایید.
